Beste leerlingen van 6 humane wetenschappen,

projecten als dit lijken op dromen, letterlijk en figuurlijk. Ze zijn ongrijpbaar, moeilijk in kaart te brengen en dat maakt evaluatie niet eenvoudig. In de opdracht stond dat jullie inzet en inlevingsvermogen belangrijk was. Niet een verslag (een duidelijk eindresultaat wat je kan toetsen aan bepaalde criteria) maar fantasie en enthousiasme, moeilijke dingen om te kwantificeren. En toch... kan je er wel iets over zeggen. Is dit project goed of slecht verlopen? Hebben we iets bereikt?

Wij, leerkrachten seminarie, kijken met grote tevredenheid terug. Het was een boeiende droom. Haast teveel om op te sommen, geheugenexperimenten, NLP, kortfilms, spannende séances, droomcake, gezellige literatuur uit het onderbewuste en mythen van Aboriginals. Er waren middeltjes tegen slaapstoornissen en technieken om lucide te dromen. We waren verbaasd over de veelzijdigheid en gevarieerdheid van de avond. 'Vereerd' is misschien wel de beste manier om ons gevoel op de droomavond te omschrijven. Jullie hebben helpen opbouwen, koken en opruimen. En dan was er nog het experiment met de psychonaut en de fake-wetenschappers rond de tank. Het was een boeiend spektakel. Het leek wel alsof iedereen spontaan wist wat er moest gebeuren. Jullie hebben wetenschappelijk materiaal meegebracht, gerbils geaaid, potten water gevuld en opgewarmd, Andrea onderworpen aan tests, zout toegevoegd en de temperatuur gemeten. We willen iedereen bedanken die, op woensdagmiddag, geholpen heeft bij het schilderen, timmeren, zagen en uittesten van de isolatietank.

Uiteindelijk hebben we besloten om een algemene groepsletter te geven. Een letter die jullie inzet beloont en onze appreciatie verwoordt.

Desondanks is niet alles even goed gelukt. Niet iedereen is er in geslaagd om iets van de grond te krijgen. De redenen zijn erg uiteenlopend en uiteindelijk kan je zelf het best inschatten wat je aan dit project gehad heb en waarom het wel of niet gelukt is. Was het een kwestie van 'willen' of 'kunnen'? Stond je achter het idee van dit project? Het was, naar ons gevoel, moeilijk om het initiële enthousiasme vast te houden. Waarschijnlijk ook omdat projecten zo verspreid zijn in de tijd. (er zit telkens een week tussen en een vakantie) Misschien is het beter om er een projectweek van te maken? Maar daar zitten ook nadelen aan. Je had immers tijd nodig om je dromen op te schrijven. Heb je dat gedaan? Zo niet.... hoe komt dat? Het had je kunnen helpen. Wie heeft er op de droomavond iets met zijn eigen dromen gedaan en waarom wel of niet? Privacy? Het was erg teleurstellend dat vele onder jullie je droomboekje niet bij hadden op het moment van de droomanalyses. Had je de opdracht gelezen? Heeft het zin om die op een site te zetten? Je moet ze dan wel nakijken wanneer je seminarie hebt. Het siert veel mensen dat ze die middag toch hun dromen hebben besproken en geanalyseerd.

Niet alle commissies zijn in hun opzet geslaagd. Soms ontbrak het aan goeie ideeën. (enthousiasme?) Aan jullie zelf om hier de nodige conclusies uit te trekken. Niet tot resultaten komen kan soms ook erg leerrijk en waardevol zijn. 'Creativiteit' is geen eenvoudig concept. Hoe ontstaan nieuwe ideeën? Het lijkt wel alsof je de nodige tijd moet verspillen om tot goeie ideeën te komen. Je kan creativiteit moeilijk forceren. Aan een tafel zitten en brainstormen lukt niet altijd. Misschien moet je maar zo snel mogelijk aan de slag gaan. Dan komen ideeën vaak vanzelf of toch sneller dan wanneer je te lang blijft nadenken. Ook samenwerken in een commissie is niet altijd makkelijk. Was er een goeie dynamiek? Waarom wel/niet? Het is interessant om je hierover te bezinnen. Hebben jullie de beschikbare tijd goed gebruikt? Wat hadden jullie anders kunnen doen? Hebben jullie de opdracht goed bekeken en gebruikt? Zijn jullie vragen komen stellen aan ons (je leerkrachten)? Waarom wel/niet?

Het zijn belangrijke vragen. De kans, dat je later veel flexibiliteit en creativiteit aan de dag zal moeten leggen, is groot. Denk aan het fenomeen van 'outsourcing' waarbij steeds meer werk verhuist naar lage loonlanden (India) en het vooral de creatieve en inventieve jobs zijn die hier blijven. Het is belangrijk dat je zelf aan iets kan werken en dingen kan bedenken.

Op de droomavond hebben jullie met veel enthousiasme de commissies voorgesteld. Iedereen heeft er het beste van gemaakt. Ook de commissies waarbij het proces moeilijker verlopen is. Kon de structuur van de avond beter? Natuurlijk. Maar dromen zijn ook vreemd en irrationeel van opbouw. Een belangrijke bedenking, die ook in jullie verslagen terugkomt, is dat niet iedereen alles heeft kunnen zien. Ook voor ons was het bijna onmogelijk om alles bij te wonen. Hier hadden we vooraf beter over moeten nadenken. In het oorspronkelijk plan zou iedereen zijn ding in de PVR doen, waardoor alles meer gecentraliseerd was. Daarnaast zijn sommige dingen gewoon moeilijk te voorspellen. Wie had kunnen denken dat veel bezoekers te laat zouden komen omdat er wegens een voetbalwedstrijd geen parkeerplaats was?

Was er meer uit dit project te halen? Het is een belangrijke en persoonlijke vraag aan ieder van ons. (ook wij leerkrachten) Ongetwijfeld wel. Maar dat is eigen aan dit soort projecten. Achteraf zijn er altijd dingen die je beter had kunnen doen. Dat maakt deel uit van het leerproces. Wij zijn alleszins heel tevreden over het resultaat.

We willen iedereen bedanken voor zijn of haar inzet en bijdrage aan dit droomproject. Laat ons blijven zoeken naar de best manier om dit soort projecten te doen. Wat was er goed en slecht aan dit project? Opmerkingen en suggesties zijn nog steeds welkom. De zoektocht naar het onderbewuste gaat gewoon door. We wensen jullie nog veel boeiende dromen toe.

Caroline Alaerts, Charlotte De Beukelaer, Els Fransen en Niels Sverlow